OSOBY ZESPOŁEM DOWNA
Kim są?

    Osoby z niepełnosprawnością intelektualną (upośledzeniem umysłowym) dalej stanowią ok. 1% populacji generalnej (wg Światowej Organizacji Zdrowia). Ok. 75% tej grupy to osoby z lekkim stopniem upośledzenia (IQ 52-68), które są zdolne do niezależnego życia i prostej pracy przy niewielkim wsparciu, w zasadzie nie są objęte niniejszym projektem. Na pozostałe 25% składają się: 12% osób z umiarkowanym (IQ 36-51), 8% ze znacznym (IQ 20-35) oraz 5% z głębokim stopniem upośledzenia umysłowego (WHO). Wszystkie te osoby nie są zdolne do samodzielnej egzystencji, ale dzięki ciągłej edukacji i rehabilitacji oraz wsparciu mogą poprawiać swój poziom funkcjonowania w integracji. Osoby z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności są zdolne nawet do prostej pracy. Osoby te należą do kategorii „mających szczególne trudności w wejściu i utrzymaniu się na rynku pracy”.
    Jedną z przyczyn upośledzenia umysłowego jest Zespół Downa. Występuje on od 1,1 do 1,2 przypadków na 1000 osób. Większość rozwija się jako osoby z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności intelektualnej, a także większość cierpi na sprzężone kalectwa i choroby (m.in. wiotkość mięśni, niedowidzenie, niedosłyszenie, wady serca, obniżona odporność i in.). W całej populacji osób z niepełnosprawnością intelektualną osoby z zaburzeniami chromosomowymi, wśród nich te z Zespołem Downa, stanowią ok. 35% (WHO).
 

Jak funkcjonują?

    Badania potwierdzają, że osoby z zespołem Downa nie mają jednakowego typu osobowości. Różnorodność temperamentów i sposobów zachowania uwarunkowana jest cechami wrodzonymi oraz warunkami wychowawczymi i społecznymi jakie otaczały je w dzieciństwie i aktualnie.
    Większość osób z zespołem Downa jest radosna i miła, niezwykle pogodna, o uczuciowej naturze. Taki rodzaj temperamentu występuje częściej u osób, które są akceptowane w swoim środowisku społecznym, były otoczone troskliwą opieką w dzieciństwie, stymulowane i nauczane, dzięki czemu są zdolniejsze umysłowo.
   Osoby, które są mniej zdolne i wydają się mniej aktywne mogą pozostać raczej powolnymi, a czasem upartymi w latach młodzieńczych. Problemy te często towarzyszą brakowi rozwoju umiejętności porozumiewania się i zdolności rozumowania.
   Pewne rodzaje zachowań, częste w przypadku małych dzieci, przedłużają się u osób dorosłych z Zespołem Downa. Do takich zachowań należą: zmiana nastroju, rzucanie przedmiotami, oddalanie się i uciekanie w trakcie spacerów czy z miejsca pracy, słaba koncentracja przy pracy przez dłuższy czas, a także bycie nieustępliwym i niełatwym do opanowania. Kłopoty z zachowaniem nie są związane z poziomem rozwoju umysłowego, lecz z niższym poziomem rozwoju mowy i gorszymi możliwościami porozumiewania i mniejszą zaradnością samoobsługi.
Są tacy, choć jest ich niewielu, którzy cierpią na poważne zaburzenia zachowania, takie jak: agresja, drażliwość, nadruchliwość i impulsywność. Jednak zaburzenia zachowania występują rzadziej w ZD niż w innych zespołach związanych z upośledzeniem umysłowym.
   Najbardziej upośledzoną sferą rozwoju osoby z zespołem Downa jest myślenie. Nie są one zdolne do myślenia abstrakcyjnego. Nastawienie do rzeczywistości określone jest przez konkretne działania. Pod względem uczenia się materiału konkretnego upośledzeni umysłowo z zespołem Downa w stopniu głębszym wykazują lepsze wyniki, niż osoby upośledzone w tym samym stopniu po zapaleniu mózgu. Wśród procesów intelektualnych uczestniczących w uczeniu się stosunkowo najsłabiej zdaje się być upośledzony proces spostrzegania. Joannna Kruk – Lasocka, przedstawiając najbardziej charakterystyczne objawy zaburzeń u osób z zespołem Downa, scharakteryzowała również procesy percepcji: prawdopodobnie analiza i synteza ogólnie opóźniona, ale percepcje adekwatne, dość dobra spostrzegawczość, silne tendencje do naśladownictwa. Natomiast odnośnie pamięci i uwagi stwierdziła: pamięć mechaniczna dobra, ogólna pojemność pamięci obniżona, uwaga bez specyficznych zaburzeń – przypuszczalnie mniejsza trwałość uwagi i zdolność do koncentracji.
    Warto również wspomnieć o rozwoju emocjonalnym osób z zespołem Downa. Interesujących danych w tej kwestii dostarczyły badania Haliny Olechnowicz. Autorka stwierdziła, że u większości mamy do czynienia z tzw. pseudouporem. Zachowania pseudouporu spowodowane są obniżonym napięciem mięśniowym, które uniemożliwia natychmiastowe przejście od bezruchu do aktywności. Natomiast z chwilą, gdy dana czynność zostanie już rozpoczęta, intensywność jej wzrasta bardzo szybko, co powoduje z kolei trudności w jej zatrzymaniu. Stwierdzono także istotną zależność między gotowością do działania a znakiem emocji. Emocje ujemne utrudniają rozpoczęcie czynności i nasilają tzw. upór, natomiast emocje dodatnie sprzyjają zmniejszeniu go, a nawet eliminują całkowicie. Aktywizując zatem osobę z zespołem Downa należy pamiętać, iż skuteczność wykonywanych przez nią określonych zadań zależeć będzie od trzech czynników: stanu gotowości aparatu mięśniowego, umiejętności reagowania na bodźce słowne oraz rozeznania co do znaku emocji towarzyszących osobie w danej sytuacji.
    U osób z zespołem Downa zauważamy, że dojrzałość społeczna i przystosowanie życiowe znacznie przewyższają rozwój intelektualny. Dzięki takim umiejętnościom jak spostrzegawczość, dobra pamięć mechaniczna, zdolności do naśladownictwa, osoby te są dobrze przystosowane społecznie i mogą być bardzo pomocne w wielu pracach. Zaburzeniem utrudniającym osobom z zespołem Downa wykonywanie zadań manualnych, a przez to spowalniającym naukę i wykonanie czynności jest upośledzona sfera ruchowa – zdeterminowana przez hipotonię.